Tematem dzisiejszego artykułu jest tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy – dziedziczenie jednoosobowej działalności gospodarczej. Czyli, co w sytuacji, jeśli umrze mąż/żona właściciela firmy wpisanej do CEIDG? Jak zabezpieczyć jednoosobową działalność gospodarczą?
Typowa sytuacja w Polsce to taka, że jedno z małżonków prowadzi firmę, która formalnie jest zapisana tylko na jego nazwisko w CEIDG. Jednak jako że w Polsce z automatu obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska, firma ta faktycznie należy do obojga małżonków – to ich wspólny majątek.
Teraz, gdy umiera ten małżonek, który nie był wpisany w CEIDG jako właściciel firmy, jego udział w firmie, czyli połowa tego wspólnego majątku, przechodzi na spadkobierców – zazwyczaj żyjącego małżonka oraz dzieci. Sytuacja komplikuje się, gdy są dzieci z poprzednich związków.
To stawia firmę w niełatwej sytuacji.
Czy firma może dalej działać tak, jak wcześniej, czy trzeba dzielić jej majątek między spadkobierców? Jak zabezpieczyć jednoosobową działalność gospodarczą?
Jeśli potrzebujesz wzoru dokumentów do powołania tymczasowego przedstawiciela, masz pytania dotyczące treści tego artykułu lub chcesz dowiedzieć się, jak sporządzić zapis windykacyjny, napisz lub zadzwoń do mnie.
Do kogo należy jednoosobowa działalność gospodarcza? Zarząd Sukcesyjny – tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy
Firma wpisana do CEIDG może należeć tylko do Ciebie lub do Was obojga jako wspólny majątek małżeński, nawet jeśli formalnie tylko Ty jesteś wpisany/wpisana w CEIDG.
Firma jest wyłącznie Twoja, jeśli macie rozdzielność majątkową lub założyłeś/założyłaś ją przed ślubem.
Jeśli zawarliście małżeństwo bez rozdzielności majątkowej, a firma została założona po ślubie, to stanowi ona część wspólnego majątku.
Możecie być też współwłaścicielami firmy z innych powodów, np. na mocy umowy, orzeczenia sądu lub po ogłoszeniu separacji. W takich przypadkach firma nie jest częścią wspólnego majątku, ale oboje macie w niej udziały.
Jeśli firma należy do waszego wspólnego majątku, to po śmierci Twojego męża lub żony połowa firmy wchodzi do spadku. Jako współmałżonek masz prawo do co najmniej 1/4 tej dziedziczonej połowy – ostateczny udział zależy jednak od liczby dzieci, które mieliście.
Czy zawsze mój małżonek będzie miał udział w mojej firmie wpisanej do CEIDG?
Nie zawsze. Jeśli Wasz majątek jest objęty wspólnością majątkową (czyli jeśli nie podpisaliście rozdzielności majątkowej), to małżonek będzie miał udział w firmie, nawet jeśli działalność gospodarcza jest zarejestrowana tylko na Ciebie. Firma stanowi wtedy część wspólnego majątku małżonków.
Jednak w sytuacji, gdy obowiązuje rozdzielność majątkowa (np. na mocy umowy majątkowej, orzeczenia sądu lub separacji), firma pozostaje wyłącznie Twoją własnością i nie wchodzi do wspólnego majątku.
Jeśli firma została założona przed ślubem, to wchodzi do majątku osobistego tego małżonka, który ją założył, i formalnie nie stanowi części wspólnego majątku małżonków. To oznacza, że drugi małżonek nie ma automatycznie udziału w tej firmie, nawet jeśli po ślubie obowiązuje wspólność majątkowa.
Co dzieje się z firmą po śmierci małżonka właściciela firmy wpisanej do CEIDG? Czy żyjący małżonek może kontynuować działalność bez przeszkód?
Na szczęście śmierć małżonka właściciela firmy wpisanego do CEIDG nie zatrzymuje działania firmy ani nie przeszkadza żyjącemu małżonkowi w jej prowadzeniu.
Przepisy pozwalają dalej prowadzić firmę bez żadnych zmian – z tym samym numerem NIP, nazwą i wpisem w CEIDG.
Kto zarządza połową firmy po zmarłym małżonku, który nie był wpisany do CEIDG? Zarząd Sukcesyjny – tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy
Po śmierci małżonka, który nie był wpisany do CEIDG, jego udział w firmie wchodzi do spadku i przechodzi na spadkobierców.
Spadkiem tym może zarządzać tymczasowy przedstawiciel, wyznaczony przez spadkobierców.
Tymczasowy przedstawiciel dba wyłącznie o interesy spadkobierców w związku z udziałem zmarłego małżonka, ale nie zarządza całą firmą.
Ty, jako żyjący małżonek, nadal prowadzisz firmę, a przedstawiciel jedynie zabezpiecza prawa spadkobierców.
Po co jest powoływany Tymczasowy przedstawiciel?
Po śmierci małżonka, który nie był wpisany do CEIDG, jego udział w firmie trafia do spadku i jest dziedziczony.
Może być kilku spadkobierców, a gdyby każdy z nich miał zarządzać tym udziałem, w firmie zrobiłby się chaos – w działania firmy mogłyby się wtrącać osoby, które nie znają jej specyfiki, co mogłoby sparaliżować jej działanie.
Tymczasowy przedstawiciel jest powoływany, aby uniknąć takiej sytuacji.
Przejmuje on zarządzanie udziałem zmarłego małżonka i dba o interesy spadkobierców aż do czasu, gdy sprawy spadkowe zostaną całkowicie uregulowane.
Czy zawsze można powołać Tymczasowego przedstawiciela?
Nie zawsze można powołać tymczasowego przedstawiciela.
Jeśli małżonek przedsiębiorcy napisał testament i wyznaczył w nim wykonawcę, to sytuacja się zmienia.
W takim przypadku zarządzanie firmą przechodzi na wykonawcę testamentu, zgodnie z życzeniem zmarłego, i nie można już powołać tymczasowego przedstawiciela.
Czy małżonek, który nie jest wpisany do CEIDG może za życia powołać Tymczasowego przedstawiciela? Zarząd Sukcesyjny – tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy
Nie, to nie działa tak jak z zarządcą sukcesyjnym, którego właściciel firmy wpisanej do CEIDG może wyznaczyć jeszcze za życia.
Małżonek właściciela firmy, który ma udział w firmie, nie może za życia powołać tymczasowego przedstawiciela do zarządzania swoim udziałem.
Może natomiast w testamencie wyznaczyć osobę, tzw. wykonawcę testamentu, która po jego śmierci zajmie się zarządzaniem jego częścią w firmie. Taka osoba miałaby podobne uprawnienia do tymczasowego przedstawiciela.
Żeby zabezpieczyć firmę wykonawcą testamentu może zostać sam właściciel firmy, czyli mąż lub żona zmarłego.
Kto może powołać Tymczasowego przedstawiciela?
Tymczasowego przedstawiciela mogą powołać tylko osoby, które przyjęły spadek po zmarłym małżonku przedsiębiorcy, czyli spadkobiercy ustawowi lub testamentowi oraz zapisobierca windykacyjny.
Wśród nich może być także sam przedsiębiorca-małżonek.
Tymczasowy przedstawiciel nie jest jednak wpisywany do CEIDG, ponieważ zmarły małżonek formalnie nie był właścicielem firmy.
Jak zabezpieczyć firmę, aby po śmierci małżonka drugi małżonek mógł zostać jej właścicielem i nie musiał spłacać innych spadkobierców?
Aby po śmierci jednego małżonka drugi małżonek mógł przejąć firmę na własność warto skorzystać z tzw. zapisu windykacyjnego.
Dzięki niemu możesz w testamencie wskazać, że udział w firmie przechodzi bezpośrednio na małżonka. Zapis windykacyjny sprawia, że od momentu otwarcia spadku (czyli Twojej śmierci) małżonek automatycznie staje się właścicielem udziału w firmie,
Zapisobierca (czyli osoba wskazana w testamencie) musi złożyć oświadczenie o przyjęciu zapisu przed sądem lub notariuszem.
Jeśli nie zrobi tego w ciągu sześciu miesięcy, uznaje się, że udział przechodzi na niego automatycznie.
Jakie uprawnienia ma Tymczasowy przedstawiciel?
Tymczasowy przedstawiciel ma prawo zarządzać udziałem zmarłego małżonka w firmie – to oznacza, że spadkobiercy nie mogą mu się wtrącać ani zmieniać jego decyzji, chyba że go odwołają. Sąd spadku też nie może ingerować w jego działania.
Tymczasowy przedstawiciel ma ograniczone obowiązki: nie może prowadzić firmy w pełnym zakresie, wystawiać faktur ani zatrudniać pracowników.
Przy większych decyzjach musi współpracować z żyjącym przedsiębiorcą, bo sam nie ma prawa zarządzać całym majątkiem firmy.
Przedstawiciel może natomiast występować w sądzie w sprawach dotyczących udziału zmarłego w firmie, ale nie może podzielić spadku – do tego potrzebna jest zgoda wszystkich spadkobierców lub decyzja sądu.
Czy Tymczasowy przedstawiciel staje się przedsiębiorca/współwłaścicielem firmy wpisanej do CEIDG?
Tymczasowy przedstawiciel nie staje się przedsiębiorcą ani współwłaścicielem firmy wpisanej do CEIDG.
Nie może wystawiać faktur ani zatrudniać pracowników.
Jego rola polega tylko na zarządzaniu udziałem zmarłego w firmie, a nie na prowadzeniu samej firmy.
Co dzieje się, gdy zarówno kurator spadku, jak i tymczasowy przedstawiciel mają uprawnienia do zarządzania udziałem zmarłego w firmie?
Gdy zostaje powołany tymczasowy przedstawiciel, to on ma wyłączne prawo do zarządzania udziałem w firmie, a kurator spadku nie obejmuje tej części majątku.
Kto może ustanowić tymczasowego przedstawiciela i jakie warunki musi spełniać osoba powołana na tą funkcję? Zarząd Sukcesyjny – tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy
Tymczasowego przedstawiciela może ustanowić małżonek zmarłego lub spadkobiercy (ustawowi lub testamentowi), którzy przyjęli spadek, a także zapisobierca windykacyjny.
Przedstawicielem może zostać pełnoletnia osoba z pełną zdolnością do czynności prawnych.
Wymagana jest zgoda spadkobierców, którzy posiadają co najmniej 85% udziałów w firmie. Powołanie tymczasowego przedstawiciela odbywa się w formie aktu notarialnego.
Kiedy tymczasowy przedstawiciel przestaje pełnić swoją funkcję?
Tymczasowy przedstawiciel kończy pełnienie funkcji w przypadku swojej śmierci, utraty zdolności do czynności prawnych, odwołania, po dwóch tygodniach od rezygnacji lub z chwilą ogłoszenia testamentu powołującego wykonawcę testamentu, jeśli obejmuje on zarządzanie udziałem w firmie.
Kto i w jaki sposób może odwołać tymczasowego przedstawiciela, oraz jak wygląda rezygnacja z tej funkcji?
Tymczasowego przedstawiciela mogą odwołać spadkobiercy posiadający ponad 50% udziałów w spadku.
Jeśli przedstawiciel sam chce zrezygnować, składa oświadczenie przed notariuszem i pełni funkcję jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że wcześniej zostanie wyznaczony jego następca.
Kiedy wygasa umocowanie tymczasowego przedstawiciela do zarządzania udziałem zmarłego małżonka w firmie?
Umocowanie tymczasowego przedstawiciela wygasa, gdy jeden spadkobierca lub zapisobierca windykacyjny nabędzie cały udział w firmie, albo gdy udział ten zostanie podzielony w ramach działu spadku.
Jaka jest odpowiedzialność tymczasowego przedstawiciela? Czy należy mu się wynagrodzenie?
Tymczasowy przedstawiciel odpowiada za właściwe zarządzanie udziałem zmarłego małżonka w firmie i musi działać w interesie spadkobierców.
Nie może wykorzystywać majątku firmy na własne potrzeby i musi rozliczyć się ze swoich działań. Jeśli jego zarządzanie spowoduje szkody, może być zobowiązany do wypłaty odszkodowania.
Z ustawy wynika także, że za pełnienie tej funkcji należy mu się wynagrodzenie, pokrywane z majątku spadkowego.
Komu należy się zysk firmy z udziału zmarłego małżonka?
Tymczasowy przedstawiciel musi przekazać spadkobiercom (czyli osobom, które odziedziczyły udział zmarłego małżonka) wszystkie zyski, jakie firma przyniosła dzięki udziałowi zmarłego.
Przedstawiciel musi poinformować ich, ile dochodów uzyskał i jakie koszty były związane z prowadzeniem firmy. Po odjęciu wydatków i uregulowaniu podatków przekazuje spadkobiercom to, co zostało.
Podsumowanie – tymczasowe wykonywanie praw z udziału małżonka przedsiębiorcy – zapis windykacyjny
Śmierć męża lub żony właściciela firmy wpisanej do CEIDG może utrudnić prowadzenie działalności. Tymczasowy zarząd pozwala firmie działać, ale nie daje pełnej ochrony żyjącemu małżonkowi-właścicielowi.
Najlepszym zabezpieczeniem jest zapis windykacyjny – dzięki niemu żyjący małżonek zostaje jedynym właścicielem firmy.
Jeśli masz pytania lub potrzebujesz wzorów dokumentów zapraszam do kontaktu! 😊
Kinga Stanikowska-Józwiak
radca prawny
Zdjęcie: cottonbro studio
***
Jak podzielić spadek? Na czym polega sądowy i notarialny dział spadku? Zarząd sukcesyjny, dziedziczenie, sukcesja
Powołaliście zarządcę sukcesyjnego (lub zrobił to spadkodawca przed swoją śmiercią), co umożliwiło firmie funkcjonowanie przez kolejne dwa lata. Jednak zarząd sukcesyjny wkrótce dobiega końca (minęły dwa lata i nie zdecydowaliście się na przedłużenie do pięciu lat lub przedłużyliście, ale ten okres również się kończy).
Nadchodzi więc czas na podział spadku.
Jak się za to zabrać? [Czytaj dalej…]
{ 2 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Some truly interesting info , well written and loosely user pleasant.
Keep functioning ,fantastic job!