Zostałaś sama z dwójką dzieci. Twój mąż zmarł na nieuleczalną chorobę. Przed jego śmiercią głównym źródłem utrzymania waszej rodziny była jego firma. Jako zarządca sukcesyjny możesz prowadzić firmę w spadku jeszcze przez dwa lata (maksymalnie 5 jeśli przedłużysz zarząd o czym pisałam tu: Czy zarządca sukcesyjny może złożyć wniosek o przedłużenie zarządu sukcesyjnego? z 19 lutego 2024), ale to tylko tymczasowe rozwiązanie.
Aby zabezpieczyć przyszłość firmy i nie stracić jej po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, musisz przeprowadzić dział spadku, a w tym przypadku jest to proces bardziej skomplikowany, ponieważ spadkobiercami są także małoletnie dzieci.
Jakie kroki podjąć, aby prawnie i skutecznie przeprowadzić dział spadku i zachować firmę?
Jeśli masz pytania dotyczące tego artykułu, prowadzisz firmę i nie wiesz, jak zawierać umowy, zatrudniasz pracowników i potrzebujesz konsultacji w sprawach kadrowych lub nie wiesz, jak zająć się kwestiami spadkowymi – napisz do mnie lub zadzwoń.
Na co dzień wspieram przedsiębiorców i spadkobierców, więc chętnie Ci pomogę.
Piszę i opiniuję umowy, wyjaśniam sprawy firmowe.
Co oznacza dział spadku?
Dział spadku to podział majątku po zmarłej osobie między spadkobierców, polegający na przypisaniu konkretnych składników majątku poszczególnym osobom, np. dom dla ciebie, a samochód dla mnie.
Jeśli zostałaś sama z dwójką małoletnich dzieci, to zgodnie z prawem każde z was dziedziczy 1/3 majątku męża (jeśli nie było testamentu). Potwierdza to akt poświadczenia dziedziczenia lub sądowe stwierdzenie nabycia spadku.
Dopóki nie przeprowadzisz działu spadku, cały majątek po mężu należy do was wspólnie. Oznacza to, że każdy ma w nim swój udział, ale nikt nie jest właścicielem konkretnej rzeczy. Przykładowo, jeśli w spadku jest samochód, to w dowodzie rejestracyjnym jako właściciele będą wpisani: ty i twoje dzieci.
Dlaczego dział spadku jest konieczny?
Prawo nie wymaga od Ciebie natychmiastowego przeprowadzenia działu spadku, ale jego brak może prowadzić do poważnych problemów. Dopóki majątek po zmarłym mężu nie zostanie podzielony, należy do wszystkich spadkobierców wspólnie. Oznacza to, że każdą decyzję – np. sprzedaż mieszkania, samochodu czy inwestowanie w firmę – musisz podejmować wraz z dziećmi, a w ich imieniu decyduje sąd rodzinny. Czyli nie sprzedaż na szybko działki, bo potrzebujesz teraz pieniędzy.
Dzięki działowi spadku każdy otrzymuje swoją część majątku i może nią swobodnie dysponować. Możesz np. przejąć samochód na własność, sprzedać go lub przepisać na kogoś innego. Brak formalnego podziału utrudnia zarządzanie wspólnym majątkiem, zwłaszcza gdy spadkobiercami są małoletnie dzieci, których interesy nadzoruje sąd.
Czy możesz prowadzić firmę w spadku bez formalnego podziału majątku?
Tak, możesz, ale…
Jeśli twój mąż miał firmę i wchodzi ona w skład spadku, to po jego śmierci staje się ona wspólną własnością wszystkich spadkobierców – czyli ciebie i twoich dzieci.
Dopóki nie przeprowadzisz działu spadku, nie jesteś jej jedyną właścicielką, a to oznacza, że każdą ważną. decyzję dotyczącą firmy musisz podejmować wspólnie z pozostałymi spadkobiercami. W przypadku małoletnich dzieci w ich imieniu decyduje sąd rodzinny.
Brak podziału może sprawić, że prowadzenie firmy stanie się bardzo trudne. Jeśli będziesz chciała sprzedać biznes, wprowadzić inwestora, wziąć kredyt czy nawet zamknąć działalność, musisz mieć zgodę wszystkich współwłaścicieli. Może to prowadzić do opóźnień i komplikacji, zwłaszcza że sprawy związane z majątkiem dzieci podlegają nadzorowi sądu. Dlatego warto jak najszybciej uporządkować kwestie własności firmy, abyś mogła nią swobodnie zarządzać.
Jakie są zasady dziedziczenia firmy w spadku przez małoletnie dzieci?
Dzieci dziedziczą firmę na takich samych zasadach jak pozostały majątek. Jeśli nie ma testamentu, spadek jest dzielony zgodnie z prawem – między ciebie i wasze dzieci. Oznacza to, że każdy otrzymuje równą część, czyli jeśli masz dwoje dzieci, firma zostaje podzielona na trzy części: 1/3 dla ciebie i po 1/3 dla każdego z nich.
Jakie masz obowiązki jako przedstawiciel ustawowy dzieci?
Dzieci nie mogą samodzielnie zarządzać swoim majątkiem, dlatego to ty, jako ich opiekun prawny, dbasz o finanse. Nie masz jednak pełnej swobody – ważne decyzje wymagają zgody sądu rodzinnego.
Kiedy potrzebujesz zgody sądu na decyzje dotyczące firmy w spadku?
Jeśli wśród spadkobierców są małoletnie dzieci, jako spadkobierca nie zawsze potrzebujesz zgody sądu. Możesz samodzielnie powołać zarządcę sukcesyjnego lub wyrazić zgodę na jego powołanie.
O obowiązkach zarządcy sukcesyjnego pisałam w tym artykule: Zarządca sukcesyjny – jaki jest zakres jego obowiązków? z 19 stycznia 2024. Dowiesz się z niego, co możesz robić jako Zarządca sukcesyjny.
Ale….
Jeśli chcesz np.:
• sprzedać firmę,
• podjąć istotne decyzje finansowe dotyczące działalności,
musisz uzyskać zgodę sądu, który oceni, czy proponowane rozwiązanie jest korzystne dla dzieci i nie naraża ich na straty.
Choć jako zarządca sukcesyjny możesz tymczasowo prowadzić firmę, to bez działu spadku i akceptacji sądu nie masz pełnej kontroli nad jej przyszłością. Aby uniknąć problemów, warto jak najszybciej uregulować kwestie spadkowe.
Jak wygląda dział spadku, gdy dzieci są współwłaścicielami firmy?
Gdy w skład spadku wchodzi firma, a wśród spadkobierców są małoletnie dzieci, proces podziału majątku wymaga szczególnej uwagi i przestrzegania określonych procedur prawnych.
Sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia
Pierwszym krokiem jest dla ciebie uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia u notariusza lub sądowego stwierdzenia nabycia spadku. Dokument ten potwierdza, kto jest spadkobiercą i w jakich częściach dziedziczy majątek.
Wniosek o dział spadku do sądu
Następnie musisz złożyć w sądzie wniosek o dział spadku. W przypadku, gdy wśród spadkobierców są małoletnie dzieci, notariusze do tej pory odmawiali mi przeprowadzenia działu spadku w formie umowy o dział spadku.
Ustanowienie reprezentanta dla małoletnich
Zgodnie z art. 99 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeśli żaden z rodziców nie może reprezentować dziecka w danej sprawie z powodu konfliktu interesów, sąd opiekuńczy ustanawia dla dziecka reprezentanta.
W przypadku działu spadku rodzic, który jest jednocześnie spadkobiercą i zarządcą sukcesyjnym, powinien wystąpić do sądu o wyznaczenie reprezentanta dla swoich małoletnich dzieci.
Jeśli nie wiesz, jak to zrobić, skonsultuj się z prawnikiem, który przeprowadzi cię przez cały proces i pomoże dopełnić niezbędnych formalności.
Rola reprezentanta
Reprezentant/Kurator dziecka ma za zadanie chronić jego interesy w procesie działu spadku. W praktyce może odwiedzić firmę, ocenić jej funkcjonowanie i przedstawić sądowi opinię na temat proponowanego podziału majątku, czyli określić, czy jest on korzystny dla dziecka.
Osobiście uważam, że nie można uznać za niezgodne z interesem dziecka sytuacji, w której rodzic chce kontynuować działalność firmy po zmarłym małżonku i zapewniać w ten sposób utrzymanie rodzinie. To przynosi realne korzyści dzieciom. Utrata firmy mogłaby natomiast znacząco obniżyć poziom ich życia, dlatego decyzja sądu odrzucająca taki podział wydaje się nieuzasadniona.
Propozycja podziału majątku
We wniosku o dział spadku możesz zaproponować podział, w którym firma przypadnie tobie, a dzieci otrzymają inne składniki majątku lub zostaną spłacone w określonym czasie, np. w ciągu kilku lat. Sąd weźmie pod uwagę twój wniosek i opinie reprezentanta/kuratora.
Biorąc pod uwagę opinię reprezentanta, oceni, czy taki podział jest zgodny z interesem małoletnich spadkobierców.
Możliwość spłaty udziałów dzieci
Jeśli zdecydujesz się przejąć firmę na własność, sąd może zobowiązać cię do spłaty udziałów przypadających dzieciom w określonym terminie, np. w ciągu trzech lat. Takie rozwiązanie pozwala na kontynuowanie działalności firmy przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów małoletnich spadkobierców.
Jak wygląda dział spadku, gdy dzieci są współwłaścicielami firmy – podsumowanie
Jeśli wśród spadkobierców są małoletnie dzieci, podział majątku raczej nie odbędzie się u notariusza – konieczne będzie skierowanie sprawy do sądu. Warto skorzystać z pomocy prawnika, który przeprowadzi cię przez cały proces i pomoże uniknąć błędów. Kluczowe jest również wyznaczenie reprezentanta (kuratora) dla dzieci, aby sąd mógł zatwierdzić podział zgodny z ich interesem.
Jak uniknąć komplikacji prawnych przy dziale spadku?
Aby formalnie podzielić spadek, musisz przede wszystkim mieć:
- akt zgonu spadkodawcy,
- akt poświadczenia dziedziczenia (sporządzony u notariusza) lub postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku,
- dokumenty potwierdzające składniki majątku, np. wypis z księgi wieczystej, dowód rejestracyjny auta, KRS lub CEIDG firmy,
- operat szacunkowy lub inne dokumenty potwierdzające wartość firmy, jeśli wchodzi w skład spadku.
Co zrobić, by nie stracić firmy po zakończeniu zarządu sukcesyjnego?
Aby zachować firmę, musisz przeprowadzić dział spadku. Jeśli tego nie zrobisz, po upływie 2 lat firma straci NIP i zostanie wykreślona z rejestru, co oznacza jej koniec na rynku.
Nie zwlekaj do ostatniej chwili! Złożenie wniosku o dział spadku na 2–3 miesiące przed zakończeniem zarządu sukcesyjnego to za mało – sąd prawdopodobnie nie zdąży rozpatrzyć sprawy na czas, a ty możesz zostać wykreślony/a z CEIDG, tracąc źródło dochodu.
Dział spadku z małoletnimi dziećmi – podsumowanie
Zarządzanie firmą po śmierci bliskiej osoby to ogromne wyzwanie, zwłaszcza gdy wśród spadkobierców są małoletnie dzieci. Brak odpowiednich działań może prowadzić do utraty firmy i problemów finansowych. Nie zostawiaj tego na ostatnią chwilę!
Skontaktuj się ze mną – pomogę ci przejść przez cały proces, uniknąć błędów i skutecznie zabezpieczyć przyszłość twojego biznesu.
Widziałam już nie jedno nieszczęście z powodu źle przeprowadzonego postępowania spadkowego i wiem, że nie warto zostawiać spraw losowi.
Kinga Stanikowska-Józwiak
radca prawny
Zdjęcia: Josue Michel, Pixabay, CARTIST
***
Zarząd sukcesyjny czy testament? Co lepiej zabezpieczy Twoją firmę na przyszłość?
Czy zastanawiałeś/aś się, co stanie się z Twoją firmą, gdy Ciebie zabraknie?
Najczęstsze sprawy, jakie prowadzę, to niestety takie, w których umiera mąż, ojciec, główny żywiciel rodziny – zazwyczaj w sile wieku, na skutek wypadku czy nieuleczalnej choroby. Jestem prawnikiem, ale prawnik to też człowiek. Zawsze myślę o tym, ile siły ma w sobie kobieta, która zostaje nagle sama – często z dwójką małoletnich dzieci, firmą na głowie, w żałobie i w niepewności, co zrobić dalej, żeby mieć za co żyć [Czytaj dalej…]
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }